Karar vermede "düşünce modu" kavramı, arama sonuçlarında açıkça tanımlanmamıştır, ancak farklı düşünce modlarının ve yapılandırılmış yaklaşımların karar verme süreçlerini nasıl geliştirdiğini araştırabiliriz.
Düşünce Modları
Karar verme iki temel düşünce modundan etkilenebilir: sezgisel/duygusal ve analitik/müzakere. Araştırmalar, sezgisel veya duygusal manipülasyonların, özellikle karmaşık kararlarda, tamamen analitik veya kasıtlı yaklaşımlara kıyasla karar kalitesini artırabileceğini göstermektedir [1] [2]. Sezgisel düşünme, karmaşık, çoklu attribute seçimlerle uğraşırken faydalı olabilecek bağırsak duygularına veya duygusal tepkilere dayanan kararlar vermeyi içerir. Bu mod, değerlerin örtük entegrasyonuna izin verir ve dikkat dağıtıcı ile birleştirildiğinde veya zaman baskısı olmadan derhal kararlarda kullanıldığında daha iyi karar sonuçlarına yol açabilir [1] [2].
yapılandırılmış yaklaşımlar
Zihinsel modeller ve karar verme çerçeveleri gibi yapılandırılmış çerçeveler karar kalitesini önemli ölçüde artırabilir. Zihinsel modeller, seçenekleri düşünmek ve değerlendirmeye, bireylerin problemleri çerçevelemelerine, bilgileri sınıflandırmasına ve sonuçları tahmin etmesine yardımcı olmak için yapılandırılmış bir yaklaşım sağlar [4]. Bilgi işleme ve muhakemeye rehberlik eden, daha bilinçli ve eleştirel karar alma süreçlerini sağlayan şablonlar olarak hareket ederler [4].
3-2-1-GO çerçevesi, karar verme için net bir yol haritasını özetleyen, sorunu tanımlama, seçenekler geliştirme ve bir seçim yapma gibi aşamaları içeren bir başka yapılandırılmış yaklaşımdır [3]. Bu tür çerçeveler, karar verme süreçlerinin sistematik ve iyi düşünülmüş olmasını sağlar ve dürtüsel veya kötü bilgilendirilmiş kararlar olasılığını azaltır.
Eleştirel Düşünme
** Eleştirel düşünme, mantıksal akıl yürütmeyi ve analitik becerileri geliştirerek karar vermeyi geliştirmede de çok önemlidir [5]. Bireylerin bilgiyi objektif olarak değerlendirmelerine, önyargıları tanımlamasına ve daha rasyonel seçimler yapmalarına yardımcı olur. Eleştirel düşünme, karar vermeye sistematik bir yaklaşımı teşvik ederek karar vermeden önce tüm ilgili faktörlerin dikkate alınmasını sağlar [5].
Özetle, karar verme süreçlerinin geliştirilmesi, sezgisel düşünce biçimlerinden yararlanmayı, zihinsel modeller gibi yapılandırılmış çerçevelerin kullanılmasını ve eleştirel düşünme becerilerinin uygulanmasını içerir. Bu yaklaşımlar kararların iyi bilgilendirilmiş, sistematik ve etkili olmasını sağlamaya yardımcı olur.
Alıntılar:[1] https://www.frontiersin.org/journals/psyny/articles/10.3389/fpsyg.2011.00037/full
[2] https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/pmc3110939/
[3] https://www.linkedin.com/pulse/how-improve-decision-making-reuben-rusk
[4] https://miro.com/brainstorming/mental-models-and-decision-making/
[5] https://www.forbes.com/councils/forbescoachescouncil/2023/07/28
[6] https://www.managementcenter.org/resources/modes-decision-making/
[7] https://www.rsm.nl/education/executive-ucucation/short-courses/personal-effective/decision-wower-plear-think-for-Better-decision-making/
[8] https://study.com/academy/lesson/the-pation-de-devision-model-pteps-and-purpose-in-organizations.html